Style przywiązania – wszystko co musisz wiedzieć

O samych stylach przywiązania już kiedyś pisałem. Dzisiaj chciałbym bardziej rozbudować to zagadnienie skupiając się jednocześnie na aspekcie dotyczącym bliskich związków. Jednak na początek trochę teorii.

Teoria – style przywiązania

Teorie stylów przywiązania obejmują różne koncepcje i klasyfikacje, które zostały rozwinięte na przestrzeni lat przez wielu badaczy. Wybrałem kilka z nich i poniżej przedstawiam główne założenia.

I. Teoria przywiązania Johna Bowlby’ego

John Bowlby, brytyjski psychoanalityk, stworzył podstawy teorii przywiązania w latach 50. XX wieku. Jego prace koncentrowały się na znaczeniu więzi emocjonalnej między dzieckiem a opiekunem. Bowlby twierdził, że przywiązanie jest wrodzonym systemem behawioralnym, który ma na celu zapewnienie ochrony i bezpieczeństwa dziecka. Jego teoria opiera się na trzech głównych założeniach:

1. Bezpieczna baza: Opiekun stanowi bezpieczną bazę, z której dziecko może eksplorować świat i do której może wracać w razie potrzeby.
2. Bezpieczne przywiązanie: Dziecko, które ma stabilną i ciepłą relację z opiekunem, rozwija bezpieczny styl przywiązania, co prowadzi do zdrowego rozwoju emocjonalnego i społecznego.
3. Wpływ na rozwój: Styl przywiązania ma długotrwały wpływ na rozwój osobowości i funkcjonowanie społeczne w dorosłym życiu.

II. Eksperyment „obca sytuacja” Mary Ainsworth

Mary Ainsworth, współpracowniczka Bowlby’ego, opracowała eksperyment „obca sytuacja” w latach 70. XX wieku. Badanie to polegało na obserwacji reakcji niemowląt na separację i ponowne spotkanie z opiekunem w kontrolowanych warunkach. Na podstawie tych obserwacji Ainsworth zidentyfikowała trzy główne style przywiązania:

1. Bezpieczny styl przywiązania: Dzieci z bezpiecznym stylem przywiązania wykazują zaufanie do opiekuna, są zdolne do eksploracji otoczenia i łatwo uspokajają się po powrocie opiekuna.
2. Lękowy styl przywiązania: Dzieci z lękowym stylem przywiązania są nadmiernie zależne od opiekuna, wykazują lęk przed separacją i mają trudności z uspokojeniem się po powrocie opiekuna.
3. Unikający styl przywiązania: Dzieci z unikającym stylem przywiązania unikają bliskości z opiekunem, nie wykazują lęku przed separacją i nie szukają kontaktu po powrocie opiekuna.

III. Prace Mary Main i Judith Solomon

Mary Main i Judith Solomon, dwie wybitne badaczki, znacząco rozszerzyły teorię przywiązania Bowlby’ego, wprowadzając koncepcję zdezorganizowanego stylu przywiązania. Ich prace w latach 80. XX wieku dodały nowy wymiar do zrozumienia, jak różne style przywiązania wpływają na rozwój emocjonalny i społeczny dzieci.

1. Bezpieczny styl przywiązania: Bezpieczny styl przywiązania, zidentyfikowany pierwotnie przez Mary Ainsworth, jest również uznawany przez Mary Main i Judith Solomon. Dzieci z bezpiecznym stylem przywiązania czują się komfortowo zarówno z bliskością, jak i autonomią. W sytuacjach stresowych szukają wsparcia opiekuna i są w stanie uspokoić się po jego powrocie. Opiekunowie tych dzieci są zazwyczaj dostępni, czuły i reagują na potrzeby dziecka w sposób przewidywalny.
2. Lękowo-ambiwalentny styl przywiązania: Lękowo-ambiwalentny styl przywiązania, również zidentyfikowany przez Mary Ainsworth, charakteryzuje się silną potrzebą bliskości i jednoczesnym lękiem przed odrzuceniem. Dzieci z tym stylem przywiązania są nadmiernie zależne od opiekuna i często poszukują potwierdzenia swojej wartości. Reagują na separację z dużym stresem i mają trudności z uspokojeniem się po powrocie opiekuna. Opiekunowie tych dzieci są często nieprzewidywalni w swoich reakcjach, co prowadzi do ambiwalentnych uczuć wobec opiekuna.
3. Unikający styl przywiązania (lękowo-unikowy): Unikający styl przywiązania, również zidentyfikowany przez Mary Ainsworth, charakteryzuje się unikaniem bliskości i zaangażowania emocjonalnego. Dzieci z tym stylem przywiązania starają się być samodzielne i nie szukają wsparcia opiekuna w sytuacjach stresowych. Opiekunowie tych dzieci są zazwyczaj emocjonalnie niedostępni lub odrzucający, co prowadzi do unikania bliskości przez dziecko.
4. Zdezorganizowany styl przywiązania: Mary Main i Judith Solomon wprowadziły koncepcję zdezorganizowanego stylu przywiązania, który charakteryzuje się brakiem spójnej strategii radzenia sobie z bliskością i separacją. Dzieci z tym stylem przywiązania wykazują sprzeczne i chaotyczne zachowania wobec opiekunów. Mogą jednocześnie dążyć do bliskości i unikać jej, co prowadzi do dezorientacji i nieprzewidywalnych reakcji. Często doświadczają lęku i dezorientacji w relacjach z opiekunami.
   
   Zdezorganizowany styl przywiązania rozwija się, gdy opiekun jest źródłem lęku lub zachowuje się w sposób chaotyczny i nieprzewidywalny. Dzieci, które doświadczają przemocy, zaniedbania lub innych traumatycznych wydarzeń, mogą nie mieć spójnej strategii radzenia sobie z bliskością i separacją. W takich sytuacjach dziecko może jednocześnie dążyć do bliskości z opiekunem i unikać jej, co prowadzi do sprzecznych i chaotycznych zachowań. W dorosłym życiu osoby z zdezorganizowanym stylem przywiązania często mają trudności z utrzymaniem stabilnych i zdrowych relacji, doświadczają intensywnych emocji, takich jak lęk i złość, które utrudniają budowanie bliskich więzi.

IV. Style przywiązania w dorosłości Cindy Hazan i Phillip Shaver

W latach 80. i 90. XX wieku Cindy Hazan i Phillip Shaver zastosowali koncepcje przywiązania do badania relacji romantycznych u dorosłych. Wykazali, że style przywiązania w dzieciństwie mają wpływ na sposób, w jaki dorośli wchodzą w relacje romantyczne. Hazan i Shaver zidentyfikowali trzy style przywiązania u dorosłych, które odpowiadają stylom przywiązania u dzieci:

1. Bezpieczny styl przywiązania: Dorośli z bezpiecznym stylem przywiązania są zdolni do budowania bliskich, trwałych relacji, wykazują zaufanie do partnera i potrafią radzić sobie z konfliktami.
2. Lękowy styl przywiązania: Dorośli z lękowym stylem przywiązania mają niską samoocenę, silną potrzebę bliskości i obawiają się odrzucenia. Często poszukują potwierdzenia swojej wartości u partnera.
3. Unikający styl przywiązania: Dorośli z unikającym stylem przywiązania unikają bliskości i zaangażowania emocjonalnego. Cenią sobie niezależność i często dystansują się od partnera.

V. Czterokategorialny model przywiązania Kim Bartholomew

Kim Bartholomew w latach 90. XX wieku wprowadziła czterokategorialny model przywiązania, który rozszerza klasyfikację Hazan i Shaver. Model ten uwzględnia dwa wymiary: obraz siebie (pozytywny lub negatywny) i obraz innych (pozytywny lub negatywny). Na tej podstawie Bartholomew zidentyfikowała cztery style przywiązania:

1. Bezpieczny: Pozytywny obraz siebie i innych.
2. Lękowo-przywiązany: Negatywny obraz siebie i pozytywny obraz innych.
3. Unikająco-odrzucający: Pozytywny obraz siebie i negatywny obraz innych.
4. Unikająco-lękowy: Negatywny obraz siebie i innych.

Kształtowanie się stylu przywiązania

Bowlby uważał, że styl przywiązania kształtuje się w wyniku interakcji dziecka z jego pierwotnymi opiekunami, zazwyczaj rodzicami. Gdy zgłębiał ten proces, zauważył że ten zaczyna się od najwcześniejszych chwil życia oraz ma kluczowe znaczenie dla rozwoju emocjonalnego i społecznego dziecka. I tak Bowlby oparł swoją teorię na kilku kluczowych założeniach.

Wrodzone mechanizmy przywiązania

Bowlby twierdził, że przywiązanie jest wrodzonym systemem behawioralnym, który ma na celu zapewnienie ochrony i bezpieczeństwa dziecka. Dziecko rodzi się z wrodzonymi mechanizmami, które skłaniają je do poszukiwania bliskości z opiekunem, co zwiększa jego szanse na przetrwanie. Te mechanizmy obejmują zachowania takie jak płacz, uśmiech, chwytanie i podążanie za opiekunem.

Fazy rozwoju przywiązania (opisują, jak dziecko buduje więź z opiekunem):

1. Faza przedprzywiązaniowa (0-2 miesiące): W tej fazie dziecko wykazuje wrodzone zachowania dot. przywiązania, takie jak płacz i uśmiech, które pomagają przyciągnąć uwagę opiekuna. Dziecko nie wykazuje jeszcze preferencji wobec konkretnej osoby.
2. Faza tworzenia przywiązania (2-6 miesięcy): Dziecko zaczyna rozpoznawać i preferować swoich opiekunów. Reaguje bardziej pozytywnie na znane osoby niż na obcych, ale nie protestuje jeszcze przy separacji od opiekuna.
3. Faza przywiązania (6-24 miesiące): Dziecko tworzy silną więź z opiekunem i zaczyna wykazywać lęk przed obcymi oraz protestować przy separacji od opiekuna. W tej fazie dziecko aktywnie poszukuje bliskości opiekuna i czerpie poczucie bezpieczeństwa z jego obecności.
4. Faza kształtowania wzajemnych relacji (od 24 miesiąca): Dziecko zaczyna rozumieć, że opiekun ma swoje własne cele i plany. Staje się bardziej elastyczne w radzeniu sobie z separacją, ponieważ rozwija zdolność do mentalnego reprezentowania opiekuna i przewidywania jego powrotu.

Rola opiekuna w kształtowaniu stylu przywiązania

Bowlby podkreślał w swoich obserwacjach, że jakość opieki, jaką dziecko otrzymuje od swoich opiekunów, ma kluczowe znaczenie dla kształtowania się jego stylu przywiązania. Dziecko, które doświadcza ciepła, troski i przewidywalności ze strony opiekuna, rozwija poczucie bezpieczeństwa i zaufania, które są fundamentem bezpiecznego stylu przywiązania. Taki opiekun jest dostępny emocjonalnie, reaguje na potrzeby dziecka w sposób konsekwentny i przewidywalny, co pozwala dziecku na eksplorację świata z poczuciem, że zawsze może wrócić do bezpiecznej bazy.

Bezpieczny styl przywiązania kształtuje się, gdy opiekun jest wrażliwy na sygnały dziecka i reaguje na nie w sposób adekwatny. Na przykład, gdy dziecko płacze, opiekun szybko przychodzi mu z pomocą, oferując pocieszenie i wsparcie. Dzięki temu dziecko uczy się, że jego potrzeby są ważne i że może polegać na opiekunie w trudnych chwilach. To doświadczenie buduje zaufanie i pewność siebie, co przekłada się na zdolność do tworzenia zdrowych i satysfakcjonujących relacji w przyszłości.

Z kolei lękowy styl przywiązania rozwija się, gdy opiekun jest nieprzewidywalny w swoich reakcjach. Czasami jest dostępny i czuły, a innym razem nieobecny lub nieodpowiadający na potrzeby dziecka. Taka zmienność w zachowaniu opiekuna sprawia, że dziecko staje się nadmiernie zależne od jego uwagi i aprobaty. Dziecko może obawiać się odrzucenia i stale poszukiwać potwierdzenia swojej wartości. W efekcie, w dorosłym życiu, osoby z lękowym stylem przywiązania mogą mieć trudności z zaufaniem partnerowi, często obawiają się odrzucenia i potrzebują ciągłego zapewnienia o miłości i zaangażowaniu partnera.

Unikający styl przywiązania kształtuje się, gdy opiekun jest emocjonalnie niedostępny, odrzucający lub nieczuły na potrzeby dziecka. W takich warunkach dziecko uczy się, że wyrażanie emocji i poszukiwanie bliskości nie przynosi oczekiwanych rezultatów, a wręcz może prowadzić do odrzucenia. W odpowiedzi na to dziecko zaczyna unikać bliskości i zaangażowania emocjonalnego, starając się radzić sobie samodzielnie. W dorosłym życiu osoby z unikającym stylem przywiązania mogą mieć trudności z wyrażaniem emocji i okazywaniem uczuć, co prowadzi do poczucia izolacji i braku intymności w relacjach.

Najbardziej skomplikowanym stylem przywiązania jest zdezorganizowany styl przywiązania, który rozwija się, gdy opiekun jest źródłem lęku lub zachowuje się w sposób chaotyczny i nieprzewidywalny. Dziecko, które doświadcza przemocy, zaniedbania lub innych traumatycznych wydarzeń, może nie mieć spójnej strategii radzenia sobie z bliskością i separacją. W takich sytuacjach dziecko może jednocześnie dążyć do bliskości z opiekunem i unikać jej, co prowadzi do sprzecznych i chaotycznych zachowań. W dorosłym życiu osoby z zdezorganizowanym stylem przywiązania często mają trudności z utrzymaniem stabilnych i zdrowych relacji, doświadczają intensywnych emocji, takich jak lęk i złość, które utrudniają budowanie bliskich więzi.

Style przywiązania a relacje interpersonalne

Jak już pewnie zauważyliście, styl przywiązania ma znaczący wpływ na nasze relacje interpersonalne w dorosłym życiu. To, jak wchodzimy w związki, jak radzimy sobie z bliskością, separacją i konfliktami, a także jak budujemy i utrzymujemy bliskie więzi, jest w dużej mierze determinowane przez nasz wczesny styl przywiązania. Styl ten wpływa na nasze poczucie własnej wartości, zaufanie do innych oraz zdolność do tworzenia stabilnych i satysfakcjonujących relacji. Choć większość ludzi (około 65%) ma bezpieczny styl przywiązania, dla pozostałych ich styl przywiązania stanowi ryzyko dla relacji. Badania pokazują, że osoby z lękowym lub unikającym stylem przywiązania częściej się rozstają, a ich związki, nawet jeśli trwają, są mniej satysfakcjonujące.

Bezpieczny styl przywiązania

Osoby z bezpiecznym stylem przywiązania mają wysoką samoocenę, zaufanie do innych i zdolność do budowania bliskich, trwałych relacji. Czują się komfortowo zarówno z bliskością, jak i autonomią. Potrafią otwarcie komunikować swoje potrzeby i emocje, a także oferować i przyjmować wsparcie. Wchodząc w relacje, są zdolne do tworzenia stabilnych i satysfakcjonujących związków opartych na wzajemnym szacunku i zaufaniu. Potrafią radzić sobie z konfliktami w konstruktywny sposób i utrzymywać zdrową równowagę między bliskością a niezależnością. Osoby z bezpiecznym stylem przywiązania zazwyczaj nie napotykają na poważne trudności w relacjach, ale mogą czasami czuć się sfrustrowane, gdy ich partnerzy mają problemy z zaufaniem lub komunikacją.

Lękowy styl przywiązania

Osoby z lękowym stylem przywiązania mają niską samoocenę i silną potrzebę bliskości, jednocześnie bojąc się odrzucenia. Często poszukują potwierdzenia swojej wartości u partnera i są nadmiernie wrażliwe na sygnały od partnera, interpretując je jako oznaki odrzucenia. Wchodząc w relacje, mogą przejawiać zazdrość i kontrolowanie partnera, co prowadzi do napięć i konfliktów. Często potrzebują ciągłego zapewnienia o miłości i zaangażowaniu partnera, co może być męczące dla obu stron. Mają trudności z utrzymaniem zdrowej równowagi między bliskością a autonomią. Największym problemem dla osób z lękowym stylem przywiązania jest brak zaufania do partnera, nadmierne poszukiwanie potwierdzenia swojej wartości oraz zazdrość i kontrolowanie partnera. Mają również trudności z radzeniem sobie z konfliktami i separacjami.

Unikający styl przywiązania

Osoby z unikającym stylem przywiązania unikają bliskości i zaangażowania emocjonalnego. Cenią sobie niezależność i często dystansują się od partnera, szczególnie w sytuacjach stresowych. Mają trudności z wyrażaniem emocji i okazywaniem uczuć, co może prowadzić do poczucia izolacji i braku intymności w związku. Wchodząc w relacje, często dystansują się od partnera, co może prowadzić do nieporozumień i konfliktów. Mają trudności z rozwiązywaniem konfliktów i wyrażaniem swoich potrzeb emocjonalnych. Największym problemem dla osób z unikającym stylem przywiązania jest unikanie bliskości i zaangażowania emocjonalnego, trudności z wyrażaniem emocji i okazywaniem uczuć oraz poczucie izolacji i braku intymności w związku.

Zdezorganizowany styl przywiązania

Osoby z zdezorganizowanym stylem przywiązania wykazują sprzeczne lub chaotyczne zachowania wobec swoich partnerów. Mogą jednocześnie dążyć do bliskości i unikać jej, co prowadzi do dezorientacji i nieprzewidywalnych reakcji. Często doświadczają lęku i dezorientacji w relacjach. Wchodząc w relacje, mogą mieć trudności z utrzymaniem stabilnych i zdrowych relacji. Często wykazują sprzeczne zachowania, co prowadzi do dezorientacji partnera. Mogą doświadczać intensywnych emocji, takich jak lęk i złość, które utrudniają budowanie bliskich relacji. Największym problemem dla osób z zdezorganizowanym stylem przywiązania jest brak spójnej strategii radzenia sobie z bliskością i separacją, sprzeczne i chaotyczne zachowania wobec partnera oraz trudności z utrzymaniem stabilnych i zdrowych relacji. Intensywne emocje, takie jak lęk i złość, również utrudniają budowanie bliskich relacji.

---

Bibliografia

1. Bowlby, J. (1969). Attachment and Loss: Vol. 1. Attachment. New York: Basic Books.
2. Ainsworth, M. D. S., Blehar, M. C., Waters, E., & Wall, S. (1978). Patterns of Attachment: A Psychological Study of the Strange Situation. Hillsdale, NJ: Erlbaum.
3. Mikulincer, M., & Shaver, P. R. (2007). Attachment in Adulthood: Structure, Dynamics, and Change. New York: Guilford Press.
4. Hazan, C., & Shaver, P. (1987). Romantic love conceptualized as an attachment process. Journal of Personality and Social Psychology, 52(3), 511-524.
5. Bartholomew, K., & Horowitz, L. M. (1991). Attachment styles among young adults: A test of a four-category model. Journal of Personality and Social Psychology, 61(2), 226-244.
6. Main, M., & Solomon, J. (1986). Discovery of an insecure-disorganized/disoriented attachment pattern. In T. B. Brazelton & M. W. Yogman (Eds.), Affective Development in Infancy (pp. 95-124). Norwood, NJ: Ablex.