Twórcą teorii przywiązania jest J. Bowbly (1980). Wyraźnie podkreślał, że przywiązanie rozumiane jest jako potrzeba więzi z osobnikiem tego samego gatunku, ma ona podstawy biologiczne. Wieloletnie obserwacje różnych gatunków zwierząt, w różnych eksperymentach psychologicznych, jak również obserwacje dzieci, pozbawionych doświadczenia określonych więzi we wczesnym dzieciństwie, tłumaczyły racje jej ważności. Dla przykładu można odwołać się do paradygmatu ewolucyjnego u różnych gatunków zwierząt. Bardzo wcześnie uaktywniają się określone genetyczne zaprogramowane wzorce zachowań, będące wyzwalaczami społecznymi czy predyspozycje do uczenia się ich w czasie pierwszych społecznych interakcji. Jest tu zatem mowa o adaptacyjnym modelu funkcjonowania więzi, o roli wczesnych doświadczeń w kształtowaniu się tak zwanych zasobów jednostki (Goldberg 2000 za: Plopa 2008).
Dziecko tuż po urodzeniu bardzo szybko uruchamia swój atrakcyjny dla opiekuna system wyzwalaczy, które mają zwrócić jego uwagę na sygnalizowanie przez niego potrzeb. Te sygnały są to tak zwane zachowania przywiązujące, które są aktywizowanie jako funkcja ochronna przed niebezpieczeństwem. Behawioralne system przywiązania jest jednym z systemów, który umożliwia dziecku elementarne uczenie się świata i innych uczenie się zaufania do drugiego człowieka. Bowlby opierając się na wieloletnich badaniach relacji matka-dziecko, wyodrębnił trzy style przywiązania. Kryterium wyróżniające je była jakość relacji dostępności i wrażliwości matki w sytuacji sygnalizowania potrzeb przez dziecko (Trempała, (red), 2011).
I tak wyróżniamy:
- Styl bezpieczny, który cechuje się zaufaniem dziecka do obiektu przywiązania; ten styl oparty jest na doświadczeniu dostępności obiektu przywiązania, ujawnianiu wrażliwości w sytuacjach zagrażających poczucie komfortu (Oleś, Drat-Ruszczak, 2010).
- Styl lękowo ambiwalentny to styl, który kształtuje się w toku doświadczenia niepewności co do dostępności obiektu przywiązania; kształtuje wzmożoną czujność oraz obniżone poczucie bezpieczeństwa, zauważalny jest wysoki poziom lęku przed rozstaniem nawet w sytuacji, gdy matka jest dostępna; będąc w polu percepcyjnym, obiekt przywiązania może wyzwolić ulgę, ale także nagłą złość (Oleś, Drat-Ruszczak, 2010).
- Styl unikający powstaje w toku doświadczania niedostępności obiektu przywiązania w sytuacjach zagrożenia, znudzonej potrzeby bądź jego niewrażliwości na nie; doświadczenie to utrzymują systemy przywiązania w stanie aktywnym, uruchamiają się mechanizmy obronne; konsekwencją mogą być zachowania skierowane na unikanie bliskiego kontaktu jako forma ochrony przed zranieniem; widoczna jest rezygnacja z walki o obiekt przywiązania, rozłąka nie zawsze musi się wiązać z przejawem negatywnych emocji (Oleś, Drat-Ruszczak, 2010).
Teoria przywiązania zakłada, że wzór przywiązania jako wewnętrzny aktywny model, kreuje wczesne doświadczenia, od którego zależy późniejsza jakość funkcjonowania jednostki w różnych relacjach interpersonalnych. We wczesnym rozwoju reakcje opiekuna na emocje niemowlęcia kształtują umiejętność samoregulacji i regulacji z innymi osobami. U danej jednostki jako osoby już dorosłej, znaczenie mają wspomniane nabyte umiejętności (w dzieciństwie) do odpowiedniego odczytywania, interpretowania emocji innych oraz reagowanie na te emocje (Cierpiałkowska, 2012).
Z kolei w książce „Niekochalni. Lęk przed bliskością” napisanej przez Sylwę Sitkowską i Andrzeja Gryżewskiego autorzy rozszerzają podział odwołując się do opracowań naukowych. Style te opisują w następujący sposób:
- Styl bezpieczny:
Osoby z tym stylem przywiązania, mimo trudnych doświadczeń w dzieciństwie, potrafią nawiązywać zdrowe relacje z innymi, cechują się otwartością na bliskość i zaufaniem. W książce przedstawia się je jako osoby, które potrafią dbać o swoje emocje, dają sobie i innym przestrzeń, a ich poczucie wartości jest zbudowane na autentycznym przekonaniu o swojej wartości. Są w stanie budować równowagę między niezależnością a bliskością w relacjach. - Styl lękowo-ambiwalentny (niepewny):
Osoby z tym stylem przywiązania w dorosłości często boją się odrzutu i są nadmiernie zależne od innych. Często są niepewne swoich relacji, potrzebują ciągłej uwagi, potwierdzenia i zapewnienia o miłości. W książce takie osoby są opisane jako mające trudności z odczytywaniem sygnałów od innych, bywają nadmiernie wrażliwe na potencjalne porzucenie, co prowadzi do nieustannego lęku o utratę bliskiej osoby. - Styl unikający:
W przypadku tego stylu przywiązania, osoby unikające często trzymają dystans emocjonalny w relacjach. Zgodnie z książką, mogą czuć trudności w okazywaniu emocji i wykazywać skłonność do wycofywania się z głębszych więzi, nawet jeśli pragną bliskości. W dorosłym życiu tacy ludzie mogą mieć problem z zaangażowaniem się w relacje, a ich mechanizmy obronne mogą polegać na wyparciu i tłumieniu uczuć. - Styl zdezorganizowany:
Styl ten w książce jest szczególnie trudny, ponieważ dotyczy osób, które przeżyły traumatyczne doświadczenia w dzieciństwie, na przykład zaniedbanie lub przemoc. Osoby z takim stylem przywiązania często odczuwają wewnętrzny chaos w swoich relacjach, ponieważ z jednej strony pragną bliskości, ale z drugiej strony boją się jej lub mają lęk przed odrzuceniem. W dorosłości mogą przejawiać sprzeczne zachowania: chcieć bliskości, ale jednocześnie ją odrzucać, co prowadzi do trudności w utrzymaniu stabilnych relacji.
W wyżej wspomnianej książce autorzy podkreślają, jak te style przywiązania mają wpływ na życie dorosłych, szczególnie w kontekście budowania zdrowych, autentycznych relacji oraz radzenia sobie z emocjami w trudnych sytuacjach życiowych. Styl przywiązania, kształtowany przez doświadczenia z dzieciństwa, może determinować sposób, w jaki dana osoba będzie postrzegać siebie i innych, a także jej umiejętność radzenia sobie z trudnymi emocjami w dorosłym życiu. Ważne jest nadmienienie, że w przypadku wchodzenia w relacje z osobami mającymi pozabezpieczne style przywiązania, wszelakie sposoby nieadaptacyjne dotyczące relacji mogą w pewien sposób implikować na drugą osobę. Dlatego tak ważne jest dbanie o swoje granice i posiadanie odpowiednich strategii radzenia sobie w sytuacjach trudnych w relacji.
Korczak, S. (2022). Wpływ wychowania u mężczyzn na ich rozwój emocjonalny i style przywiązania w odniesieniu do bliskich związków mężczyzn. Praca dyplomowa. Warszawa: SWPS UNIWERSYTET HUMANISTYCZNOSPOŁECZNY
Gryżewski, A., Sitkowska, S. (2022). Niekochalni. Lęk przed bliskością. Warszawa: Dom Wydawniczy Rebis
