Dokonam dzisiaj innego spojrzenia na jeden z ważnych procesów psychologicznych, a właściwie zespół takich procesów. Jest to nijako całościowy konstrukt dotyczący regulacji emocjonalnej, który odgrywa bardzo znaczącą rolę w naszym funkcjonowaniu, kształtowaniu naszego dobrostanu, ale również psychopatologii.
Postaram się odnieść do procesów i efektów tych procesów regulacji, które kształtują dobrostan. Zacznę więc od krótkiej definicji regulacji emocjonalnej. Tych modeli regulacji emocjonalnej jest kilka w psychologii jednak ja dzisiaj skupię się głównie na stworzonym modelu przez Grossa. Idąc więc za autorem (1998), Regulacja emocjonalna rozpatrywana jest w dwóch etapach:
- Strategie koncentrują się na etapach poprzedzających narodziny emocji (skoncentrowane na początku) – przed wygenerowaniem emocjonalnego impulsu.
- strategie koncentrowały się na tworzeniu skoncentrowanego na reakcji – po wygenerowaniu emocjonalnego impulsu.
Biorąc powyższe, widzę pewną konieczność rozróżnienia regulacje emocji od procesu generowania emocji. Jej powstawania w ogóle. Badania psychologów pokazywały, że pewne podstawy ewaluacji afektywnej emocji powstają bez udziału procesu świadomego – refleksyjnego przetwarzania informacji.
Jesteśmy w stanie bardzo skutecznie przetwarzać, nawet bardzo złożone bodźce, bez udziału świadomości i podejmować dosyć złożone decyzje bez takiego wglądu, właściwie bazując na zgeneralizowanych procesach emocjonalnych. Efektem złożonych, przetworzonych procesów – na przykład, które pojawiają się w wyniku psychoterapii, gdy rozmawiamy o jakiejś sytuacji – pojawią się emocje w wyniku właśnie takiej refleksyjnej wieloaspektowej oceny sytuacji. Czy oceny jakiegoś doświadczenia. Również ta ocena może być wynikiem automatyzacji przetwarzania emocji. Dokonujemy więc szybkiej oceny tego co się dzieje. Powstają więc procesy generalizacji emocji, które możemy zaobserwować np. u osób z zaburzeniami osobowości borderline. Ten proces emocji zachodzi w nas bardzo szybko. Jest zdominowany przez regulację w procesie powstawania emocji. Jest to obserwowane w szczególności, gdy jakiś bodziec ma dla nas konkretne znaczenie w kontekście naszych celów, w kontekście naszych wartości, w kontekście potrzeb jakie mamy. Gdy w jakikolwiek sposób dana sytuacja zagraża realizacji naszych potrzeb czy też naszej integralności.
W tym wszystkim dużą rolę należy przypisać pamięci autobiograficznej. Dlaczego? Bo w tej ocenie – czy to automatycznej czy refleksyjnej – nasze przeszłe doświadczenia, przekonania, różne schematy poznawcze, oczekiwania, rozbieżności pomiędzy oczekiwaniami a tym jak ta sytuacja wygląda, wpływają na nas. Te wszystkie elementy związane z pamięcią autobiograficzną – czy nawet semantyczną (bo może dana chwila dotyczyć tego jak wyobrażamy sobie, jak owa sytuacja powinna wyglądać) – będą brały udział w emitowaniu tej oceny afektywnej na proces generowania emocji.
Pozytywny nastrój sprzyja szybszemu wyłanianiu się – z dużym prawdopodobieństwem – emocji negatywnych. Gdy jesteśmy w pozytywnym nastroju, nawet negatywne zdarzenia mogą wywołać taki sarkastyczny uśmiech, niekoniecznie złość czy rozczarowanie.
W zależności od sytuacji, stan afektywny będzie wpływał na to jakie emocje mogą się pojawić. Np. ekstrawersja to pozytywny afekt a na niego będą również wpływały mentalne procesy, które są odpowiedzialne za większą częstość, ale również intensywność jak i większą przeżywanych emocji. To wszystko dopełnia kontekst sytuacji.
Pewne emocje w określonych kontekstach będą się pojawiały z większym prawdopodobieństwem. Inne konteksty, w których pewnych emocji nawet nie wypada odczuwa. Takim przykładem sytuacji (kontekstu) jest pogrzeb, na którym, jeżeli byśmy zaczęły chichotać czy odczuwać jakiś rodzaj rozweselenia, byłoby to niewłaściwe. Moglibyśmy więc powiedzieć, że z jednej mamy strony proces generowania tych emocji. Z drugiej (mówiąc w pewnym uproszczeniu) proces hamowania.
Proces regulacji emocji to proces, który również trudno się załącza. Jest nam bardzo ciężko określić, w którym momencie się załącza (czyli kiedy my tą emocję odczuwamy), a kiedy nieświadome lub świadome działania, różne strategie, które mają na celu modyfikację tego czego doświadczamy.
Co mam na myśli? A mianowicie mowa o modyfikacji ekspresji. Możemy regulować się, czyli to jak te emocje wyrażamy na zewnątrz. Regulacja jest wykonywana poprzez nasze konkretne działania lub po prostu przez ekspresje na twarzy jak i zakres pobudzenia oraz intensywności tej emocji. Możemy również modyfikować sytuację, która te emocje (lub jedną emocje) wywołała.
Jednak proces regulacji emocji jest jednocześnie procesem regulowania procesu generowania emocji. Dlaczego? Bo jeśli zaczynam skupiać się na modyfikowaniu odczuwanej emocje przez siebie poprzez dokonywanie restrukturyzacji poznawczej (skupiam się na tym co i jak robię), to generuje inną emocję. Tym samym wpływamy na proces generowania nowych emocji. Dlatego te dwa procesy, generowanie i regulowania emocji nawzajem na siebie nachodzą.
Procesy może również regulować za pomocą pewnych zewnętrznych czynników. Do takich działań należą pójście po wsparcie czy zadzwonienie do przyjaciela by powiedział nam coś mądrego, gdy nie potrafimy sobie poradzić z danym doświadczeniem. Wówczas ta druga osoba podejmuje tą próbę regulowanie naszych emocji. Czerpiemy z jakichś zewnętrznych zasobów po to, żeby zmienić to wewnętrzne doświadczenie emocjonalne. To są te procesy, które odpowiadają za rozpoznawanie, monitorowanie, ocenę i modyfikacje tych reakcji emocjonalnych.
Część II już za 2 tygodnie
Jazaieri, H., Urry, H., Gross, J. (2013). Affective Disturbances and psychopathology: an emotion regulation perspective. Journal of Experimental Psychopathology, , 4, 584-599.
Mennin, D., Fresco, D. (2015). Advancing Emotion regulation perspective on psychopathology: the challenge of distress disorders. Psych. Inq., 26, 80-92.
Aldao, A. (2012). Emotion regulation as transdiagnostic processes: a closer look at the invariance of their form and function. Revista de Psicopatologia y Psicologia Clinica, 17, 261-278 4. Aldao, A. I Tull, M. (2015) Putting emotion regulation in context. Current Opinion in Psychology, 3, 100-107
