To zagadnienie już wcześniej było poruszane w innym artykule (kliknij tutaj). Tym razem chciałbym przyjrzeć się zagadnieniu od strony wewnętrznego cierpienia.
Cierpienie wewnętrzne
Osoby dotknięte narcystycznym zaburzeniem osobowości często są nieszczęśliwe, mimo że na zewnątrz mogą wydawać się pewne siebie i spełnione. Wewnętrzne cierpienie wynika z kilku głęboko zakorzenionych problemów. Przede wszystkim, narcyzi mają trudności z nawiązywaniem głębokich, autentycznych relacji. Ich relacje z innymi ludźmi są często powierzchowne i instrumentalne, co prowadzi do poczucia samotności i izolacji. Brak prawdziwego wsparcia emocjonalnego i bliskości sprawia, że narcyzi czują się wewnętrznie pustymi i niezdolnymi do nawiązania trwałych więzi.
Ponadto, osoby z tym zaburzeniem odczuwają silny lęk przed odrzuceniem i krytyką. Ich przesadne dążenie do perfekcji i uznania wynika z głębokiego lęku, że zostaną odrzuceni lub skrytykowani. Każda, nawet najmniejsza, krytyka jest odbierana jako osobisty atak, co prowadzi do intensywnego poczucia wstydu i upokorzenia. Narcyzi często reagują na krytykę agresją lub wycofaniem, co dodatkowo pogłębia ich izolację i poczucie niezrozumienia.
Wewnętrzne cierpienie narcyzów jest również związane z brakiem samoakceptacji. Pomimo zewnętrznej pewności siebie, narcyzi często odczuwają wewnętrzne poczucie nieadekwatności i niskiej wartości. Ich poczucie własnej wartości jest kruche i zależne od zewnętrznego uznania i podziwu. Kiedy nie otrzymują oczekiwanego podziwu, ich samoocena gwałtownie spada, co prowadzi do głębokiego poczucia bezwartościowości i depresji.
Dodatkowo, narcyzi często doświadczają chronicznego poczucia pustki i braku sensu. Ich życie jest skoncentrowane na poszukiwaniu zewnętrznych dowodów własnej wartości, co nie przynosi trwałego zadowolenia ani spełnienia. W rezultacie, narcyzi mogą czuć się wewnętrznie zagubieni i niezdolni do odnalezienia prawdziwego sensu i celu w życiu. To wewnętrzne cierpienie jest często maskowane przez zewnętrzne pozory sukcesu i pewności siebie, co sprawia, że narcyzi rzadko szukają pomocy i wsparcia, które mogłoby im pomóc w radzeniu sobie z ich problemami emocjonalnymi.
Nieadaptacyjny spoób regulacji emocji
Osoby dotknięte narcystycznym zaburzeniem osobowości często mają trudności z regulacją swoich emocji w zdrowy sposób. W związku z tym, sięgają po nieadaptacyjne strategie, które mogą przynieść chwilową ulgę, ale na dłuższą metę pogłębiają ich problemy emocjonalne i interpersonalne.
Jednym z najczęstszych nieadaptacyjnych sposobów regulacji emocji jest agresja i wybuchy gniewu. Narcyzi reagują w ten sposób, gdy czują się zagrożeni, skrytykowani lub odrzuceni. Wybuchy gniewu są próbą ochrony ich kruchego poczucia własnej wartości i przywrócenia kontroli nad sytuacją. Niestety, takie zachowanie prowadzi do eskalacji konfliktów i dalszej izolacji społecznej.
Innym sposobem jest deprecjonowanie i poniżanie innych. Narcyzi często próbują podnieść swoją samoocenę, umniejszając wartość i osiągnięcia innych ludzi. W ten sposób starają się zrekompensować swoje wewnętrzne poczucie nieadekwatności i lęku przed odrzuceniem. Jednak takie zachowanie niszczy relacje interpersonalne i prowadzi do dalszego poczucia samotności.
Osoby z narcystycznym zaburzeniem osobowości często uciekają się również do manipulacji i wykorzystywania innych. Wykorzystują swoje relacje do zaspokojenia własnych potrzeb emocjonalnych i zdobycia uznania. Manipulacja może przyjmować różne formy, takie jak wzbudzanie poczucia winy, szantaż emocjonalny czy kłamstwa. Choć takie zachowanie może przynieść chwilowe korzyści, na dłuższą metę prowadzi do utraty zaufania i wsparcia ze strony innych.
Kolejną nieadaptacyjną strategią jest unikanie i wycofywanie się. Narcyzi mogą unikać sytuacji, które wywołują u nich lęk przed krytyką lub odrzuceniem. Mogą wycofywać się z relacji, pracy lub innych aktywności, aby uniknąć konfrontacji z własnymi słabościami. Taka strategia prowadzi do dalszej izolacji i pogłębia poczucie bezwartościowości.
Niektórzy narcyzi sięgają również po substancje psychoaktywne, takie jak alkohol czy narkotyki, w celu regulacji swoich emocji. Używanie substancji może przynieść chwilową ulgę od lęku, wstydu czy depresji, ale na dłuższą metę prowadzi do uzależnienia i poważnych problemów zdrowotnych.
Wszystkie te nieadaptacyjne strategie regulacji emocji prowadzą do błędnego koła, w którym narcyzi starają się chronić swoje kruche poczucie własnej wartości, ale w rezultacie pogłębiają swoje problemy emocjonalne i społeczne. Skuteczne leczenie narcystycznego zaburzenia osobowości wymaga zrozumienia tych mechanizmów i pracy nad rozwijaniem zdrowszych sposobów radzenia sobie z emocjami.
Pomoc dla Bliskich Osób
Radzenie sobie z osobą, która doświadcza narcystycznego zaburzenia osobowości (NPD), może być niezwykle trudne i wyczerpujące emocjonalnie. Osoby bliskie często stają przed wyzwaniem, jak utrzymać zdrowe relacje i jednocześnie chronić swoje własne zdrowie psychiczne. Oto kilka strategii, które mogą pomóc w radzeniu sobie z zachowaniami narcyza:
1. Utrzymywanie zdrowych granic
Jednym z najważniejszych aspektów radzenia sobie z osobą narcystyczną jest ustanowienie i utrzymanie zdrowych granic. Narcyzi mają tendencję do przekraczania granic innych osób, dlatego ważne jest, aby jasno określić, co jest akceptowalne, a co nie. Konsekwentne egzekwowanie tych granic może pomóc w ochronie własnej przestrzeni i zdrowia psychicznego.
2. Unikanie konfrontacji
Bezpośrednia konfrontacja z osobą narcystyczną może często prowadzić do eskalacji konfliktu. Narcyzi są bardzo wrażliwi na krytykę i mogą reagować agresją lub wycofaniem. Zamiast konfrontacji, warto skupić się na konstruktywnym dialogu, używając spokojnego i empatycznego języka.
3. Poszukiwanie wsparcia
Radzenie sobie z osobą narcystyczną może być bardzo obciążające, dlatego ważne jest, aby nie pozostawać z tym samemu. Poszukiwanie wsparcia wśród przyjaciół, rodziny lub grup wsparcia może pomóc w zrozumieniu sytuacji i znalezieniu skutecznych strategii radzenia sobie. Terapia dla bliskich osób może również być bardzo pomocna w radzeniu sobie z trudnymi emocjami i zrozumieniu dynamiki relacji z narcyzem.
4. Edukacja
Zrozumienie natury narcystycznego zaburzenia osobowości może pomóc w lepszym radzeniu sobie z jego skutkami. Edukacja na temat NPD, mechanizmów obronnych narcyzów i ich wewnętrznego cierpienia może pomóc w zrozumieniu ich zachowań i uniknięciu osobistego poczucia winy czy odpowiedzialności za ich działania.
5. Zachowanie równowagi emocjonalnej
Bliscy osób z NPD muszą dbać o swoje własne zdrowie emocjonalne. Regularne praktykowanie technik relaksacyjnych, takich jak medytacja, joga czy ćwiczenia oddechowe, może pomóc w redukcji stresu i utrzymaniu równowagi emocjonalnej. Ważne jest również, aby znaleźć czas na własne zainteresowania i aktywności, które przynoszą radość i satysfakcję.
6. Unikanie nadmiernego zaangażowania
Osoby narcystyczne często próbują wciągnąć innych w swoje dramaty i konflikty. Ważne jest, aby unikać nadmiernego zaangażowania w ich problemy i nie pozwalać, aby ich zachowania dominowały nad własnym życiem. Utrzymywanie dystansu emocjonalnego może pomóc w zachowaniu zdrowej perspektywy i uniknięciu wypalenia emocjonalnego.
7. Zachowanie realistycznych oczekiwań
Ważne jest, aby mieć realistyczne oczekiwania wobec osoby narcystycznej. NPD jest trudnym zaburzeniem do leczenia i zmiany w zachowaniu mogą być powolne i niepełne. Akceptacja, że osoba z NPD może nigdy nie spełnić oczekiwań dotyczących empatii i wzajemności, może pomóc w uniknięciu frustracji i rozczarowania.
8. Wspieranie terapii
Jeśli osoba z NPD jest gotowa na terapię, bliscy mogą wspierać ją w tym procesie. Zachęcanie do regularnych sesji terapeutycznych i wspieranie w trudnych momentach może pomóc w osiągnięciu postępów w leczeniu. Ważne jest jednak, aby nie przejmować roli terapeuty i pozostawić profesjonalistom prowadzenie procesu terapeutycznego.
Idzie pacjent do terapeuty…
Osoby z narcystycznym zaburzeniem osobowości (NPD) rzadko trafiają do terapeuty z kilku kluczowych powodów, które są ściśle związane z charakterystyką tego zaburzenia:
Brak samoświadomości
Jednym z głównych powodów, dla których narcyzi rzadko szukają pomocy terapeutycznej, jest brak samoświadomości. Osoby z NPD często nie zdają sobie sprawy z tego, że ich zachowanie jest problematyczne. Ich wyolbrzymione poczucie własnej wartości i przekonanie o własnej wyjątkowości sprawiają, że nie widzą potrzeby zmiany ani poprawy swojego zachowania.
Obronność i unikanie krytyki
Narcyzi są niezwykle wrażliwi na krytykę i mają tendencję do obronnego reagowania na wszelkie sugestie, że mogą mieć problemy emocjonalne lub behawioralne. Terapia wymaga otwartości na krytykę i gotowości do introspekcji, co jest trudne dla osób z NPD. W obliczu krytyki, narcyzi często reagują agresją, wycofaniem lub deprecjonowaniem terapeuty, co utrudnia proces terapeutyczny.
Przekonanie o własnej nieomylności
Osoby z narcystycznym zaburzeniem osobowości często uważają, że są lepsze od innych i nie potrzebują pomocy. Mogą wierzyć, że ich problemy wynikają z błędów innych ludzi, a nie z ich własnych działań. To przekonanie o własnej nieomylności sprawia, że nie widzą potrzeby korzystania z terapii, którą mogą postrzegać jako oznakę słabości.
Lęk przed utratą kontroli
Terapia wymaga otwartości, zaufania i gotowości do podjęcia ryzyka emocjonalnego. Osoby z NPD często obawiają się utraty kontroli nad swoim wizerunkiem i emocjami. Ujawnienie swoich słabości i problemów terapeucie może być postrzegane jako zagrożenie dla ich poczucia kontroli i autonomii, co zniechęca ich do podjęcia terapii.
Brak motywacji do zmiany
Narcyzi często nie odczuwają wewnętrznej motywacji do zmiany swojego zachowania, ponieważ nie widzą w nim problemu. Ich potrzeba podziwu i uznania może przeważać nad chęcią do pracy nad sobą. Dopóki nie doświadczą poważnych konsekwencji swoich działań, takich jak utrata ważnych relacji czy problemy zawodowe, mogą nie być skłonni do podjęcia terapii.
Wybiórcze korzystanie z terapii
Jeśli osoby z NPD decydują się na terapię, często robią to z powodów zewnętrznych, takich jak nacisk ze strony rodziny, partnera lub pracodawcy. W takich przypadkach ich zaangażowanie w proces terapeutyczny może być powierzchowne i krótkotrwałe. Mogą szukać terapii jako sposobu na potwierdzenie swojej wyjątkowości lub uzyskanie wsparcia w konfliktach, zamiast rzeczywistej pracy nad sobą.
Strategia – otrzymanie diagnozy
Trudno taki pacjent przyjmuje diagnozę, zazwyczaj taka osoba chce przyjść załatwić swoje problemy i nie po to by nazwać swoje objawy czy też strategię, dostać etykietę. Bywa wówczas tak, że po otrzymaniu takich informacji już więcej nie wraca do danego terapeuty. Może niekiedy być tak, że otrzymanie diagnozy będzie wzmacniający (nagabywanie). Warto wówczas w pracy przejść do celu terapeutycznego i pracy na strategiach a nie na objawach stricte oparte na przekazanej diagnozie. Warto dodać, że relacja terapeutyczne (zawiązywanie) trwa nawet do 1,5 – 2 lat. Wówczas może pojawić się bliskość do siebie, szczerość i prawdziwa otwartość do zmian.
Literatura:
- „Narcyz. Jak nie dać się skrzywdzić i jak nie krzywdzić innych” Jarosława Gibasa
- „W cieniu narcyza. Jak rozpoznać toksyczną relację i uwolnić się z niej” Julie L. Hall
- „Narcyzm. Zaprzeczenie prawdziwemu JA” Alexandra Lowena
- „Rozbroić narcyza” Wendy T. Behary
