Inteligencję emocjonalną definiujemy jako zbiór wszystkich zdolności do przetwarzania informacji emocjonalnych. Zgodnie z definicją jej twórców, w skład inteligencji emocjonalnej wchodzą poszczególne komponenty: „zdolność do trafnego spostrzegania, oceniania i wyrażania emocji; zdolność do uzyskiwania dostępu do uczuć lub ich generowania, gdy ułatwiają myślenie; zdolność do rozumienia emocji i nabywania wiedzy emocjonalnej; zdolność do regulowania emocji z korzyścią dla emocjonalnego i intelektualnego rozwoju” (Mayer, Salovey, 1990, za: Matczak, Jaworska, 2006).
Składające się na inteligencję emocjonalną zdolności stanowią jednak podstawę rozwoju różnych innych kompetencji społeczno-emocjonalnych, a także sprzyjają kształtowaniu się zgodnych z posiadanymi możliwościami preferencji.
Inteligencja emocjonalna, jak każda inteligencja, pełni rolę adaptacyjną. polega ona na umożliwieniu efektywnej realizacji podstawowych funkcji regulacyjnych emocji: informacyjnej, mobilizacyjnej i komunikacyjnej. Każda funkcja niesie ze sobą specyficzne zagrożenia: ze informacyjną – subiektywne zniekształcanie odbieranych informacji, z mobilizacyjną – dezorganizacja w funkcjonowaniu jednostki wynikająca z nadmiaru pobudzenia, z komunikacyjną – nadmierne odsłanianie się, które może zaszkodzić człowiekowi lub innym osobom. Warto dodać, że dobrze rozwinięta inteligencja emocjonalna pozwala na minimalizowanie zagrożenia jak i zapobiegać ich występowaniu.
Przejdę do tematu regulacji emocjonalnej, która jest powiązana z inteligencją w zakresie funkcji regulacyjnej. „Regulację emocji możemy zdefiniować jako proces inicjujący, modulujący i podtrzymujący doświadczenie emocji oraz operacji poznawczych i zachowań z tym doświadczeniem związanych. Proces ten ułatwia podmiotowi realizację jego celów w zewnętrznym otoczeniu.” (Doliński, 1999, s. 358). Adekwatna regulacja to jeden z ważnych czynników chroniących przed psychopatologią i warunkujących dobrostan psychiczny (Gross, 1999, 2002; Cole, Michel, Teti, 1994; Thompson, 1994)
W literaturze dotyczącej regulacji emocji opisuje się następujące jej aspekty:
- regulację wrodzoną, uwarunkowaną gatunkowo i temperamentalnie (Doliński, w: Strelau, 2000; Thomas i Chess, w: Strelau, 2002);
- możliwość wolicjonalnej kontroli nad emocjami i świadomej regulacji, towarzyszących radzeniu sobie z trudnościami i realizowaniu celów stawianych sobie przez jednostkę; mówi się tu o poziomach świadomości regulacji emocji (braku, niskiej i wysokiej świadomości) (Salovey, Sluyter, 1999) lub o świadomej podmiotowej kontroli, będącej przejawem dojrzałego funkcjonowania (Reykowski, 1992; Kofta, 1979);
- regulację wynikającą z obecnych i przeszłych (wczesne dzieciństwo) interakcji jednostki ze środowiskiem społecznym (opiekunem), szczególnie podkreślaną w psychologii rozwojowej (Kopp, 1989; Braungart-Rieker, Garwood, Powers, Wang, 2001; Thompson, 1994, 1999; Thompson, Clarkins, 1996).
Naukowcy dowiedli, że spontaniczna regulacja emocji pojawia się już w pierwszym roku życia (e.g., Rothbart, Ziaie i O’Boyle, 1992), ale podejmowane wówczas przez dziecko wysiłki nie są świadome, planowane i często okazują się nieefektywne (Buss i Goldsmith, 1998). Badacze również uważają, że świadome wysiłki regulacji emocji podejmowane są już przez dzieci 3 letnie (Denham, 1998; Denham i Kochanoff, 2002a, 2002b; Denham i in. ,2002; Lemerise i Arsenio, 2000). Dzieci zaczynają wówczas dostrzegać związek pomiędzy swoim działaniem, a doświadczanymi emocjami. Około 8-9 roku życia pojawia się umiejętność regulacji emocjonalnej za pomocą strategii poznawczych (Garnefski i in., 2007).
Korczak, S., (2022). Influence of upbringing in men on their emotional development and attachment styles in relation to their close relationships. Master thesis. Warszaw: SWPS
