21 września mieliśmy Światowy Dzień Alzheimera. Dlatego z tej okazji chciałbym trochę coś więcej powiedzieć na temat tej choroby, uświadomić w zakresie trudności jakie spotykają ludzi, których ta choroba dotyka. A przede wszystkim w sposób jasny i klarowny powiedzieć czym tak naprawdę jest ta choroba. Co 5 lat niestety podwaja się liczba osób, które zachowują. N dzień dzisiejszy w Polsce jest ponad 200.000 osób z chorobą Alzheimera, a na świecie szacuje się, że w roku 2025 ta liczba będzie na poziomie około 38 milionów osób.
Pierwsze symptomy choroby Alzheimera często są niedostrzegane. Jest to choroba przewlekła i niestety postępująca. Na chwilę obecną nie ma żadnego leku, żadnego sposobu, który byłby w stanie wyleczyć kogokolwiek. Chodzi o to, że mimo posiadania sposobów, które spowalniają proces zmian chorobowych jednak nie są w stanie zatrzymać całkowicie choroby a tym bardziej spowodować wyleczenia pacjenta.
Wróćmy jednak do początku – jakie są symptomy. Generalnie można by powiedzieć, że ta choroba przebiega w swego rodzaju 3 fazach. Pierwsza faza, często bardzo niezauważalna dla osób, które cierpią na alzheimera, ale również nie dostrzegalna przez otoczenie. To są drobne zaburzenia pamięci – pacjent nagle zapomina, gdzie i co położył. Nie może sobie z tym poradzić, nie może sobie przypomnieć. Ten proces zapominania i ta dysfunkcja dotyczy pamięci operacyjnej. Proces coraz bardziej się nasila. Ten okres trwa bardzo różnie – u każdego przebiega trochę inaczej. Szacuje się, że jest okres od 5 lat do 20 lat. Drugi etap to są bardzo wyraźne nasilone zaburzenia funkcji poznawczych. Dochodzi do sytuacji, że osoba chorująca nie jest w stanie sobie przypomnieć na przykład podstawowych rzeczy. Mogą pojawiać się zaburzenia orientacji – np. wraca do domu ze spaceru, chodzi koło swojego bloku, ale do swojej klatki nie są w stanie trafić. Nie rozpoznaje swojej okolicy. To się coraz bardziej nasila co w konsekwencji doprowadza do tego takiego już trudnego okresu w samodzielnym funkcjonowaniu. Czasami bywa tak, że osoba jest świadoma tych trudności co dodatkowo powoduje problemy psychiczne.
Trzecia faza ataku choroby Alzheimera, wiąże się między innymi z zaburzeniami językowymi. Pacjent nie umie pewnych rzeczy wypowiedzieć, nie rozumie pewnych pojęć, nie jest w stanie na przykład nazwać pewnych przedmiotów. Oto prosty przykład: grzebień – no takie coś to służy do czesania, ale nie zna i nie umie powiedzieć do czego on konkretnie służy. Jak ten przedmiot zastosować. Zaburzenie procesu pamięciowego posuwa się do tego stopnia, że pacjenci zaczynają też całkowicie być zupełnie wyłączony z normalnego życiowego funkcjonowania. Tutaj się pojawia problem wyjątkowej konieczność opieki nad tymi chorymi. Rola opiekunów jest bardzo ważna, to jest rzecz nie do przecenienia. Niestety prawdą jest, że choroba Alzheimera to jest przede wszystkim choroba wieku podeszłego, a najczęściej mamy z tym do czynienia po 60 roku. Pierwsze widoczne symptomy nie muszą się pojawiać, ale zaczyna się stopniowy proces degradacji neuronalnej.
Choroba to to przede wszystkim degradacja sieci neuronalnej. Pierwsze oznaki utraty pogorszenie pamięci zachodzą w wyniku starzenia się 2 głównych obszarów mózgu: czołowych struktur kory przedczołowej i hipokampu znajdującego się głęboko w płatach skroniowych. Jeżeli pacjenci mają problemy ze znalezienie samochodu na parkingu, zapominają nazwisko klienta, którego poznał tydzień wcześniej to oznacza, że istnieją problem z utrzymaniem nowych informacji wskutek dysfunkcji hipokampa. To mogą być pierwsze widoczne sygnały początków Alzheimera. W prawdzie wszyscy mogą mieć trudności z pamięcią, jednak, gdy zaczyna to stawać się swoistą normą, należy problemowi się bliżej przyjrzeć i zacząć działać.
W początkowym okresie Alzheimera, komórki jeszcze nie obumarły. Płytki z prądki nie są w pełni wytworzone, lecz komórki nie funkcjonują już poprawnie. Naukowcy używają najnowszych technologii, szukając odpowiedzi na pytanie „Jak zaczyna się alzheimer?”. To jednak nie jest takie proste – hipokamp zmienia się zarówno pod wpływem zwykłych procesów starzenia się jak i Alzhaimera, dlatego naukowcy skupiają się na objawach związanych z hipokampem. Zastanawiają się zawsze, czy mogą być one znakiem Alzhaimera.
W ramach pewnego projektu, naukowcy badają setki zdrowych starszych ludzi by odkryć wzory w zmianach hipokampa. Stawiają pytanie: „Jak odróżnić początkowe stadia alzheimera od zwykłego starzenia się?”. Do tego są rozwijane najlepsze techniki rezonansu magnetycznego, które umożliwiają oglądanie obszarów hipokampu u myszy i ludzi. Sprawdza się hipotezę czy alzheimer dotyka innych podobszarów hipokampu czy tylko konkretnego
Zakłada się, że alzheimer rozpoczyna się w jednej części formacji hipokampa – część węchowa (kora wśród węchowa). Natomiast sąsiedni obszar – zakręt zębaty – jest pod wpływem zwykłego procesu starości. Te dwa obszary dają najwięcej informacji by naukowcy mogli odróżnić Alzheimera od zwykłej starości. Naukowcy jak dotąd doszli to wniosku, że kora wśród węchowa odgrywająca dużą rolę w produkcji amyloidu beta. On bezpośrednio przyczynia się do powstania choroby.
Jeżeli przyjrzymy się zjawisku powstawania pamięci wydaje się, że problemy z pamięcią u chorych na Alzheimera zaczynają się już wtedy, gdy usiłują oni przyswoić nowe informacje. Tracą informację szybciej, lecz dodatkowo ich mózg uczy się nowych informacji, niepoprawnie.
źródło: Stacy, J. (2019). The Alzheimer’s Project I. USA: HBO Document
