Zespół nadmiernego ruchu i nadpobudliwości (ADHD) to obecnie jedno z najczęściej diagnozowanych zaburzeń neurobehawioralnych u dzieci i dorosłych. Choć jest to zjawisko powszechne, istnieje wiele nieporozumień i mitów związanych z ADHD.
Czym jest ADHD?
ADHD to skrót od Attention Deficit Hyperactivity Disorder, co w tłumaczeniu na język polski oznacza Zespół Nadmiernego Ruchu i Nadpobudliwości. Chociaż jest często mylone z „nadanym” lub „rozkojarzonym” dzieckiem, ADHD to bardziej złożone zaburzenie. W rzeczywistości wpływa na uwagę, koncentrację, impulsywność oraz zdolność do kontrolowania zachowania. Objawy ADHD mogą być obecne od dzieciństwa i utrzymywać się w dorosłości.
Objawy ADHD
Objawy ADHD można podzielić na trzy główne kategorie:
- Nieuwaga: Osoby z ADHD mogą mieć trudności w koncentracji, zapominaniu o zadaniach lub przedmiotach, a także w utrzymaniu uwagi na szczegółach. Często gubią przedmioty, są roztrzepane i trudno jest im zorganizować swoje myśli.
- Hiperaktywność: Ta cecha objawia się jako nadmierna aktywność fizyczna, trudność w uspokojeniu się oraz nadmierna rozmowność. Osoby z ADHD często mają problemy z usiedzeniem w miejscu lub oczekiwaniem w kolejce.
- Impulsywność: Impulsywność oznacza trudności w kontrolowaniu impulsów. Osoby z ADHD mogą podejmować decyzje na oślep, bez zastanowienia, co czasem prowadzi do problemów w szkole, pracy lub życiu społecznym.
Badania potwierdzające istnienie ADHD
Zaburzenie ADHD jest bardzo rzeczywiste i dobrze zbadane. Badania z zakresu neurologii, psychologii i psychiatrii dostarczają niezbitych dowodów na istnienie tego zaburzenia. Istnieje wiele dowodów na to, że ADHD jest wynikiem różnych zmian w mózgu i neurochemii. Badania obrazowania mózgu wykazały, że osoby z ADHD mają zmienioną strukturę i funkcję niektórych obszarów mózgu, takich jak ciało migdałowate, korowe obszary przedczołowe i układ limbiczny.
Badania genetyczne również sugerują, że istnieje pewna dziedziczność w przypadku ADHD. Badania nad bliźniakami oraz rodzinami z osobami dotkniętymi tym zaburzeniem wykazują większe ryzyko wystąpienia ADHD u potomstwa osób z rodzin dotkniętych tym zaburzeniem.
Ważnym elementem diagnostycznym jest fakt, że leczenie farmakologiczne, takie jak stosowanie psychostymulantów (np. metylofenidatu lub amfetaminy), często prowadzi do poprawy objawów ADHD u wielu osób. To stanowi dodatkowy dowód na to, że ADHD jest realnym zaburzeniem, a nie wynikiem niewłaściwej wychowawczej lub złego zachowania.
Przyczyny ADHD
Badania neuropsychologiczne sugerują, że ADHD ma podłoże neurobiologiczne, wynikające z nieprawidłowości w funkcjonowaniu mózgu. W większości przypadków te nieprawidłowości wynikają z czynników genetycznych oraz oddziaływań środowiskowych, takich jak spożycie alkoholu, palenie papierosów i używanie substancji psychoaktywnych przez matkę w czasie ciąży, wysokie ciśnienie tętnicze i stres w okresie ciąży, a także przedwczesne narodziny i niska masa urodzeniowa.
Warto podkreślić, że ADHD jest bardzo złożonym zaburzeniem neurorozwojowym, które wynika z interakcji kilku czynników jednocześnie.
Diagnozowanie
Diagnoza ADHD (Zespołu Nadmiernego Ruchu i Nadpobudliwości) jest procesem skomplikowanym, który powinien być przeprowadzany przez wykwalifikowanego specjalistę, takiego jak psychiatra, psycholog kliniczny lub pediatra. Oto ogólny przegląd kroków, które są często uwzględniane w procesie diagnozy ADHD:
- Zbieranie informacji od pacjenta i rodziny: Pierwszym krokiem jest dokładny wywiad kliniczny, podczas którego lklinicysta zbiera informacje od pacjenta i jego rodziny dotyczące objawów i historii zaburzenia. Ważne jest, aby zrozumieć, kiedy i jakie objawy się pojawiły oraz jaki jest ich wpływy na codzienne funkcjonowanie pacjenta.
- Badania wykluczające inne przyczyny: ważna jest diagnoza różnicowa. Ma ona za zadanie wykluczenie innych potencjalnych przyczyn objawów, takich jak problemy zdrowotne, stres, traumy, czy inne zaburzenia psychiczne, których objawy mogą przypominać ADHD.
- Badania zewnętrzne: Często lekarz lub psycholog przeprowadza badania zewnętrzne, takie jak kwestionariusze oceniające zachowanie pacjenta i jego funkcjonowanie w różnych sytuacjach. Przykłady to Skala ADHD-IV (Adult ADHD Self-Report Scale) lub Kwestionariusz Wypełniany Przez Nauczyciela (Teacher Rating Scale).
- Kryteria diagnostyczne DSM-5: Diagnoza ADHD opiera się na kryteriach diagnostycznych określonych w podręczniku diagnostycznym DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 5th Edition). Według DSM-5, aby postawić diagnozę ADHD, objawy muszą być obecne przez co najmniej 6 miesięcy, wykazywać istotne zakłócenie w funkcjonowaniu i odpowiadać konkretnym kryteriom, takim jak uwaga, hiperaktywność i impulsywność.
- Obserwacja pacjenta: W niektórych przypadkach, aby potwierdzić diagnozę, lekarz lub psycholog może dokonać obserwacji pacjenta w różnych sytuacjach, np. w szkole lub miejscu pracy, aby ocenić objawy i wpływ ADHD na codzienne funkcjonowanie. W takim przypadku proces jest czasochłonny i kosztowny.
- Współpraca z nauczycielami lub pracodawcami: Lekarz lub psycholog może prosić o opinie nauczycieli (dla dzieci) lub pracodawców (dla dorosłych), aby uzyskać dodatkowe informacje na temat zachowania i funkcjonowania pacjenta w różnych środowiskach.
- Skompletowanie diagnozy: Po przeprowadzeniu powyższych kroków, lekarz lub psycholog dokonuje oceny i podsumowuje wyniki, aby ustalić, czy pacjent spełnia kryteria diagnostyczne ADHD. Jeśli tak, zostaje postawiona diagnoza.
Leczenie i terapia
Leczenie ADHD u osób dorosłych opiera się na zintegrowanym podejściu, które obejmuje farmakoterapię oraz psychoterapię, takie jak coaching i terapia poznawczo-behawioralna. Ważna jest też psychoedukacja, które skuoia się na przekazywaniu odpowiedniej wiedzy pacjentowi na temat samej choroby, jej objawów oraz opcji leczenia. Sam proces proces leczenia wymaga cierpliwości, ale warto się za niego zabrać, ponieważ nieleczona ADHD u dorosłych może negatywnie wpływać na codzienne funkcjonowanie.
