Związki romantyczne stanowią dynamiczne systemy, których ewolucję można analizować z perspektywy psychologicznej. Zmiany w natężeniu namiętności, intymności i zaangażowania tworzą model, który wiernie odzwierciedla fazy związku – od intensywnego zakochania po ewentualny rozpad. Przyjrzyjmy się poszczególnym etapom, opierając się na definicjach kluczowych pojęć, wiedzy psychologicznej i badaniach naukowych.
Namiętność, intymność i zaangażowanie stanowią trzy filary, na których opiera się wiele teorii miłości. Jak podkreśla Robert Sternberg w swojej trójczynnikowej teorii miłości, Namiętność to intensywne emocje, pożądanie fizyczne i fascynacja partnerem. Intymność, to bliskość emocjonalna, zaufanie, wzajemne zrozumienie i wsparcie. Zaangażowanie natomiast, to decyzja o pozostaniu w związku, długoterminowe plany i zobowiązania wobec partnera.
Ewolucja Związku: Podróż przez etapy
Na początku tej podróży znajduje się zakochanie. Zgodnie z badaniami Helen Fisher, na tym etapie dominuje przede wszystkim namiętność, która wywołuje euforię i niemal obsesyjne myśli o partnerze. Intymność i zaangażowanie są dopiero w stadium początkowym. To czas, kiedy partnerzy skupiają się na wzajemnych zaletach, często idealizując siebie nawzajem.
Kolejny etap to romantyczne początki. Wraz z upływem czasu, intymność zaczyna stopniowo wzrastać, co potwierdzają badania Reis i Shaver. Partnerzy dzielą się swoimi myślami, uczuciami i doświadczeniami, choć namiętność pozostaje nadal silna. Budowanie zaufania staje się kluczowym elementem tego etapu.
Następnie, związek przechodzi w fazę związku kompletnego. W tej fazie związku następuje subtelna, lecz istotna zmiana akcentów. Namiętność, choć wciąż obecna, traci nieco na intensywności w porównaniu z wcześniejszymi fazami. Intymność i zaangażowanie stają się fundamentem trwałej więzi. Oznacza to, że partnerzy zaczynają postrzegać siebie nawzajem w sposób bardziej realistyczny, akceptując swoje wady i niedoskonałości. Następuje budowanie zaufania i bezpieczeństwa emocjonalnego, poczucie komfortu i chęć dzielenia się swoimi myślami i uczuciami. W tym okresie, partnerzy uczą się rozwiązywać konflikty w sposób konstruktywny, a komunikacja, kompromis i wzajemny szacunek stają się kluczowe. Wyznaczanie wspólnych celów i wartości również staje się istotne, wpływając na plany dotyczące kariery, rodziny, podróży lub hobby. Wspólne cele umacniają więź i poczucie przynależności.
Warto dodać, że dynamika tej fazy charakteryzuje się spadkiem namiętności, a wzrostem intymności i zaangażowania, co prowadzi do stabilnej i satysfakcjonującej relacji. Namiętność, choć nadal istotna, nie jest już jedynym spoiwem związku.
Zagrożenia, które mogą się pojawić w tej fazie, to rutyna i nuda, z powodu spadku namiętności. Może również dojść do zaniedbania emocjonalnego z powodu braku komunikacji i okazywania uczuć. Nierozwiązane konflikty i nieporozumienia mogą narastać, prowadząc do frustracji i oddalenia. W skrajnych przypadkach, brak satysfakcji w związku może prowadzić do zdrady i poszukiwania emocji poza relacją.
Z czasem, związek może przejść w etap związku przyjacielskiego. To przede wszystkim silna więź emocjonalna, wzajemne zrozumienie i akceptacja. Partnerzy czują się ze sobą swobodnie, mogą liczyć na wsparcie i pomoc w trudnych sytuacjach. Wspólne zainteresowania, podobne poczucie humoru i bliskie relacje społeczne umacniają poczucie wspólnoty. Intymność nadal odgrywa ważną rolę, choć może przybierać formę bardziej platoniczną niż romantyczną. Bliskość fizyczna może być mniej częsta i intensywna, ale nadal ważna dla podtrzymania więzi. Zaangażowanie pozostaje na wysokim poziomie, choć motywacja może wynikać bardziej z przyzwyczajenia, lojalności i wspólnych zobowiązań niż z pasji i pożądania. W tej fazie też jest zauważalny wyraźny spadek namiętności, podczas gdy intymność i zaangażowanie utrzymują się na stosunkowo wysokim poziomie. To naturalna konsekwencja upływu czasu i zmieniających się potrzeb partnerów. Związek ewoluuje w kierunku bardziej dojrzałej i stabilnej relacji, w której bliskość emocjonalna i wzajemne wsparcie stają się priorytetem.
Największym zagrożeniem w fazie związku przyjacielskiego jest stagnacja i rutyna. Brak namiętności może prowadzić do poczucia nudy i niezadowolenia. Partnerzy mogą zacząć oddalać się od siebie, zaniedbując swoje potrzeby emocjonalne i fizyczne. Ważne jest, aby na tym etapie dbać o urozmaicanie życia, poszukiwanie nowych wspólnych pasji i celów, a także o pielęgnowanie intymności emocjonalnej i fizycznej. Jeśli partnerzy nie będą aktywnie pracować nad związkiem, może on z czasem przekształcić się w związek pusty, w którym brakuje zarówno namiętności, jak i intymności.
Niestety, zdarza się, że związek ewoluuje w kierunku związku pustego. Namiętność i intymność zanikają, a jedynym spoiwem pozostaje zaangażowanie, często wynikające z przyzwyczajenia lub wspólnych zobowiązań. W takiej sytuacji partnerzy czują się od siebie oddaleni i nieszczęśliwi, co opisywał Levinger. Mówił on też, że w związku pustym brakuje emocjonalnej bliskości, wzajemnego zrozumienia i wsparcia. Partnerzy żyją obok siebie, ale nie czują się ze sobą związani. Komunikacja jest powierzchowna lub nie istnieje wcale. Wspólne spędzanie czasu ogranicza się do minimum, a rozmowy dotyczą głównie spraw praktycznych, takich jak finanse, dzieci lub obowiązki domowe. Namiętność i pożądanie wygasają, a bliskość fizyczna staje się rzadkością lub znika całkowicie. Poczucie samotności w związku staje się dojmujące, prowadząc do frustracji i niezadowolenia.
Co jest ciekawe, niektórzy postanawiają trwać w takim związku pomimo braku miłości i satysfakcji. Bywa to szczególnie charakterystyczne dla osób mających trudności z bliskością. Często wówczas tłumaczą sobie to tym, że nie widzą dla siebie innej przyszłości lub nie wierzą w możliwość znalezienia szczęścia w innej relacji. Decyzje o pozstanie w takiej relacji motywówją również tym , że to jedyne, co im pozostało. Spotkałem się równineż z podejściem takim gdzie partnerzy czują się odpowiedzialni za los drugiej osoby i uważają, że nie mogą jej opuścić, nawet jeśli sami są nieszczęśliwi. Poczucie winy i obowiązek wobec partnera, który potrzebuje pomocy lub przeżywa trudny okres w życiu, staje się silnym motywatorem do pozostania w związku.
Ostatecznie, brak namiętności, intymności i zaangażowania może doprowadzić do rozpadu związku. Jest to bolesny proces, który wiąże się z zakończeniem relacji i koniecznością rozpoczęcia nowego rozdziału w życiu, co analizował Bowlby w swojej teorii przywiązania. Rozpad związku – jak pisał Bowlby – to trudne doświadczenie, które może mieć negatywny wpływ na psychikę i zdrowie emocjonalne partnerów. Może prowadzić do obniżenia poczucia własnej wartości, problemów z samooceną, depresji, lęków i zaburzeń snu. Rozstanie często wiąże się również z trudnościami finansowymi, problemami z podziałem majątku i opieką nad dziećmi. Warto nadmienić, ze przyczyn rozpadu związku może być wiele. Często jest to kumulacja nierozwiązanych problemów, zaniedbania emocjonalnego, braku komunikacji, zdrady lub zmiany priorytetów życiowych. W niektórych przypadkach, rozpad związku może być spowodowany czynnikami zewnętrznymi, takimi jak problemy finansowe, choroba lub utrata pracy.
Dynamika związków romantycznych jest złożona i wielowymiarowa. Zrozumienie poszczególnych faz i kluczowych elementów, które je kształtują, może pomóc parom w budowaniu trwałych i satysfakcjonujących relacji. Dbanie o namiętność, intymność i zaangażowanie oraz umiejętność radzenia sobie z wyzwaniami, które pojawiają się na różnych etapach związku, jest kluczem do sukcesu.
Bibliografia:
- Bowlby, J. (1969). Attachment and loss, Vol. 1: Attachment. New York: Basic Books.
- Finkel, E. J., et al. (2014). The suffocation of marriage: Can marriage in America meet today’s expectations? Psychological Inquiry, 25(1), 1-25.
- Fisher, H. (2004). Why we love: The nature and chemistry of romantic love. New York: Henry Holt.
- Gottman, J. M. (1999). The marriage clinic: A scientifically based marital therapy. New York: W. W. Norton & Company.
- Levinger, G. (1976). A social psychological perspective on marital dissolution. Journal of Social Issues, 32(1), 21-47.
- Reis, H. T., & Shaver, P. (1988). Intimacy as interpersonal process. In S. Duck (Ed.), Handbook of personal relationships (pp. 367–389). Chichester, UK: Wiley.
- Sternberg, R. J. (1986). A triangular theory of love. Psychological Review, 93(2), 119–135.
- Gryżewski, A., Sitkowska, S., (2020). Niekochalni. Lęk przed bliskością. Warszawa
